Sądowe zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej
może nastąpić z ważnych powodów na wniosek jednego z małżonków – jeśli zaistnieją ku temu odpowiednie przesłanki. Uprawnienie to przysługuje również wierzycielowi jednego z małżonków, zgodnie z art. 52 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, iż:
ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków
Gdy majątek dłużnika nie jest wystarczający, aby pokryć dług, a wierzyciel posiada informacje o cennych składnikach majątku wspólnego, wówczas może wystąpić z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej. W tym celu wystarczy, że wierzyciel uprawdopodobni, że majątek dłużnika nie jest w stanie pokryć zobowiązania i należy dokonać podziału majątku wspólnego. Warto zwrócić uwagę, iż ustawodawca posługuje się terminem „uprawdopodobnienie”, a nie „udowodnienie”. Termin „uprawdopodobnienie” nie jest definiowany przez przepisy prawa. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 19 czerwca 1951 r. (sygn. akt. C 398/51; OSN 1951, nr 3, poz. 89), z dnia 9 września 1961 r. (4 CZ 54/61; OSPiKA 1962, nr 11, poz. 289) i z dnia 13 lipca 1966 r. (II CZ 74/66; OSPiKA 1967, nr 3, poz. 68) stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak właśnie było lub jest.
Pozew o podział majątku należy złożyć do sądu rejonowego wydziału rodzinnego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub ostatnio w tym miejscu przebywał. Do pozwu koniecznie należy dołączyć odpis aktu małżeństwa wydany przez urząd stanu cywilnego.
Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej wierzyciel może kontynuować egzekucję wobec udziału w majątku wspólnym dłużnika bądź przystąpić do postępowania o podział majątku wspólnego po orzeczeniu rozdzielności majątkowej lub sam złożyć taki wniosek i po uzyskaniu orzeczenia prowadzić egzekucję.
W sytuacji gdy powództwo wytacza wierzyciel, konieczne jest pozwanie obu małżonków; jest to współuczestnictwo konieczne i jednolite. Niezależnie od tego, wierzyciel może być interwenientem ubocznym po stronie powoda w sytuacji, gdy z powództwem wystąpi małżonek (art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Gdy postępowanie z powództwa jednego z małżonków jest w toku, nie wyklucza to wystąpienia z powództwem przez wierzyciela, gdyż różne są przesłanki orzeczenia w tych przypadkach. Wystąpienie z powództwem przez wierzyciela umożliwia mu uzyskanie zabezpieczenia. Zabezpieczenie powództwa z art. 52 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego polegać może na nałożeniu na jednego lub obojga małżonków ograniczeń w zakresie zarządu majątkiem wspólnym.
Rozdzielność majątkowa powstaje między małżonkami z dniem oznaczonym w wyroku. Jeżeli data ustanowienia rozdzielności nie zostanie ustalona, należy przyjąć datę uprawomocnienia się wyroku.
